انواع عمل چشم

چشمان ما برخلاف ظاهر کوچک و حجم کمی که در بدن دارند، یکی از پیچیده‌ ترین، مهم ‌ترین و تاثیرگذارترین اندام ‌های ما هستند. چشم ها، یکی از مهم ‌ترین حواس پنجگانه‌ یعنی حس بینایی را تأمین می‌کنند. ما بیشترین اطلاعات خود را از دنیای پیرامون از طریق این حس دریافت می‌کنیم.

عمل های چشم به منظور حفظ چشم، بهبود بینایی و یا جلوگیری از آسیب بیشتر به بینایی انجام می‌شود. عمل چشم، شامل طیف گسترده‌ای از روش‌های جراحی است که با اهداف گوناگون درمانی و زیبایی در بخش های مختلف چشم، انجام می‌گیرد. برای اطلاعات بیشتر درباره این عمل ها، شرایط عمل و عوارض آن‌ها با ما همراه باشید.

انواع بسیار زیادی از عمل های چشم وجود دارد. رایج‌ترین آن‌ها لیزیک، PRK، عمل آب‌ مروارید و پیوند قرنیه است. این عمل ها با روش های مختلف لیزری و غیر لیزری، در بخش های مختلف چشم، با اهداف مختلف و در تمام سنین انجام می‌گیرد. در اینجا به بررسی انواع اصلی و رایج عمل های چشم می‌پردازیم.

انواع عمل های چشم عبارتند از:

·       عمل‌های رفع عیوب انکساری(جراحی‌های لیزری بر روی قرنیه، کاشت لنز داخل چشمی، رینگ قرنیه‌ای و تعویض عدسی چشم)

·       عمل آب ‌مروارید

·       عمل گلوکوم

·       جراحی های پلاستیک و بازسازی چشم

·       عمل عضلات چشمی در انحرافات چشم

·       عمل‌ های شبکیه

·       عمل ‌های زیبایی چشم

1- عمل ‌های رفع عیوب انکساری

وقتی نور از اشیاء و دنیای پیرامون به چشمان شما می‌تابد، توسط قرنیه همگرا می‌شود یا اصطلاحا شکسته می‌شود تا وارد چشم گردد. نور بعد از عبور از مردمک، به عدسی برخورد کرده و مجددا همگرا می‌شود تا به نقطه ای به نام ماکولا یا لکه زرد در شبکیه برسد. عیوب انکساری چشم، به حالتی گفته می‌شود که خطایی در شکست نور رخ داده و در نتیجه نور به طور دقیق در ماکولا متمرکز نمی‌شود. این خطا باعث می‌شود تصویر واضحی در شبکیه چشم ایجاد نگردد و فرد تار می‌بیند. اگر برایتان سوال است که تاری دید یا کاهش بینایی چیست با ما همراه باشید.

عمل لیزیک چشم laser-assisted in situ keratomileusis, LASIK)) تنها عمل جراحی انکساری نیست. عمل‌های دیگری مثل PRK (Photorefractive keratectomy)،                     لازک ((Laser subepithelial keratomileusis, LASEK، اپی لازک و اسمایل نیز در دسته عمل‌های جراحی انکساری هستند که با استفاده از تکنیک لیزری انجام می‌شوند. در این عمل‌ های چشمی با استفاده از لیزر، میزانی از ضخامت قرنیه که متناسب با اصلاح عیب انکساری باشد، برداشته می‌شود. تفاوت این عمل‌ها در تکنیک جراحی است. به عنوان مثال، در لیزیک بخشی از سطح قرنیه که به آن فلپ می‌گویند، برداشته می‌شود. سپس نور لیزر تابانده شده و در انتها فلپ دوباره به جای خود برگردانده می‌شود. اما در PRK بدون برداشتن فلپ، لیزر به قرنیه تابانده می‌شود. میزان ضخامت فلپ، شیوه‌ و ابزار برداشتن آن در عمل های لیزیک و لازک متفاوت می‌باشد. این تفاوت های تکنیکی باعث می‌شود دوره نقاهت و عوارض این عمل ها متفاوت باشد.

پیرچشمی یکی دیگر از عیوب انکساری است که در اثر کاهش قدرت عدسی چشم رخ می‌دهد. پیرچشمی عارضه ای طبیعی است که در اثر افزایش سن و معمولا از اوایل 40 سالگی رخ می‌دهد. در پیرچشمی قدرت چشم برای واضح کردن فواصل نزدیک کاهش می‌یابد و فرد کم کم اشیا نزدیک را تار می‌بیند. برای اصلاح دید در پیرچشمی از عینک های مطالعه استفاده می‌شود. اما ممکن است کسانی که به عینک تمایل ندارند به دنبال عمل چشمی برای اصلاح پیرچشمی باشند. عمل چشم کمرا، یکی از عمل های انکساری است که برای اصلاح پیرچشمی به کار گرفته می‌شود. در عمل چشم کمرا بعد از ایجاد فلپ در قرنیه، کمرا ( kamraساختار حلقه ‌ای بسیار ظریف) درون قرنیه قرار می‌گیرد تا با عملکردی شبیه دیافراگم دوربین عکاسی بتواند فواصل دور، میانی و نزدیک را برای فرد واضح کند. با توجه به یکی از عوارض شایع این عمل یعنی تاری دید و بر هم خوردن دید شبانه که می‌تواند بر کیفیت زندگی شما تاثیر بگذارد، توصیه می‌شود که برای اصلاح پیرچشمی از روش‌های عینک یا لنزهای تماسی چند کانونه استفاده کنید.

اگر شما ضعیفی چشم دارید و به‌ دنبال عمل کردن آن و حذف عینک هستید، اینکه کدام یک از این روش ها برای شما مناسب خواهد بود به موارد زیر بستگی دارد:

·       نوع عیب انکسار (میوپی، هیپروپی، آستیگماتیسم)

·       میزان عیب انکسار یا اصطلاحا نمره چشم

·       سن

·       وضعیت سلامت چشم

·       ‌ ضخامت قرنیه

در نهایت جراح شما می‌تواند با توجه به این فاکتورها و نیز در نظر گرفتن شرایط زندگی و شغل شما بهترین عملی که مناسب شرایط شما باشد را پیشنهاد نماید.

شما عزیزانی که قصد انجام جراحی انکساری دارید، به یاد داشته باشید که این عمل‌ ها فقط برای اصلاح عیوب انکساری انجام می‌شود و نمی‌تواند درمانی برای امبلیوپیا یا تنبلی چشم باشد. برای اطلاعات بیشتر درباره اینکه چرا عمل های انکساری تنبلی چشم را درمان نمی‌کند، در تنبلی چشم و راه های درمان آن با ما همراه باشید.

2- عمل آب‌ مروارید  

آب‌ مروارید یا کاتاراکت، عارضه ‌ای است که در آن عدسی طبیعی چشم که شفاف است، کدر می‌شود. به علت این کدورت، نور وارد شده به چشم به درستی به شبکیه نمی‌رسد و فرد تصاویر و دنیای پیرامون خود را تار می‌بیند.کاتاراکت انواع بسیاری دارد که رایج ‌ترین نوع آن، آب مروارید در اثر افزایش سن است. دو نوع شایع دیگر آن، آب مروارید در اثر ضربه و آب مروارید بدو تولد می‌باشد.

در تمام موارد کاتاراکت، در صورتی که آب ‌مروارید جلوی نور ورودی به چشم را گرفته باشد و باعث کاهش دید، تاری دید و عدم افزایش قابل توجه دید با عینک شود، اقدام جراحی برای خارج کردن عدسی کدر شده و جایگزینی آن با لنز مصنوعی انجام می‌شود. لنزهای مصنوعی داخل چشمی در عمل آب مروارید می‌تواند تک کانونه باشد که فقط برای اصلاح دید دور بیمار تعبیه می‌شود. همچنین می‌توان از لنزهای چند کانونه استفاده کرد تا دید بیمار برای فواصل دور، میانی و نزدیک تأمین گردد.

3- عمل گلوکوم

گلوکوم یا آب سیاه، بیماری‌ چشمی است که در اثر افزایش فشار داخل چشمی به وجود می‌آید. بالا بودن فشار داخل چشم به بافت شبکیه و عصب بینایی آسیب وارد می‌کند. گلوکوم علاوه بر صدمه زدن به عصب بینایی، منجر به کاهش میدان دید می‌شود. ممکن است فرد مبتلا به گلوکوم بخش زیادی از میدان دید محیطی خود را از دست داده باشد و اصطلاحا به دید تونلی دچار شده باشد، اما از بیماری خود آگاه نباشد.

عمل ‌های گلوکوم به منظور کنترل فشار داخل چشمی انجام میگیرد. در این عمل ها جراح تلاش می‌کند تا با کنترل فشار چشم، از آسیب بیشتر به شکبیه و عصب بینایی جلوگیری کند. در روش جراحی لیزری ایریدوتومی (Iridotomy ) با استفاده از لیزر، منافذی در عنبیه یا در محل اتصال عنبیه و قرنیه ایجاد می‌شود تا با کمک این منافذ مایع زلالیه در داخل چشم به جریان بیافتد. مایع زلالیه مایع شفافی است که در داخل چشم جریان دارد و به تنظیم فشار داخل چشم کمک می‌کند. اگر میزان تولید و خروج این مایع هماهنگ نباشد، فشار داخل چشم در محدوده نرمال نخواهد بود. می‌توان موارد خفیف‌تر یا نوعی از گلوکوم به نام گلوکوم زاویه بسته را با این روش لیزری کنترل کرد.

در گلوکوم نوع زاویه باز و مواردی که با درمان دارویی و ایریدوتومی، فشار بالای داخل چشمی کنترل نمی‌شود، نیاز به خروج مایع زلالیه از چشم و جاری کردن آن به خارج از چشم است. در این حالت با دو روش رایج  ترابلکتومی (trabeculectomy ایجاد منفذ در بالای صلبیه و زیر پلک بالا) و شانت‌گذاری (tube-shunt جا گذاری لوله‌ کوچکی به نام شانت در صلبیه چشم) مایع زلالیه داخل چشم از طریق این منافذ و شانت به بیرون از چشم منتقل می‌شود تا بدین ترتیب از میزان فشار داخل چشم کاسته شود.

4- جراحی پلاستیک چشم

این عمل ‌ها، عمل های چشمی هستند که بر روی بافت ‌های اطراف چشم یعنی پلک‌ ها، مجاری اشکی و اربیت (کاسه چشم) انجام می‌شوند و شامل طیف تقریبا گسترده ‌ای از اعمال جراحی می‌باشد. یکی از رایج ترین آن‌ها عمل بلفاروپلاستی است. عمل بلفاروپلاستی روی پلک ها انجام می‌گیرد و برای رفع افتادگی های شدید پلک و چین های پلکی به کار می‌رود. در بیماری های پلکی مثل اکترپیون(برگشت پلک به خارج) انترپیون(برگشت پلک به داخل) و بلفارواسپاسم ‌های شدید (انقباض پلک) از این عمل ها برای بهبود سلامت چشم و جلوگیری از آسیب به بینایی استفاده می‌‌شود. عمل تخلیه چشم، عمل بخش های مختلف سیستم اشکی (مجراهای اشکی، کیسه اشکی و ...) و عمل بازسازی شکستگی‌های اربیت از دیگر جراحی های پلاستیک چشم هستند. عمل های زیبایی که برای تغییر فرم چشم ها انجام می‌شود نیز جزو جراحی پلاستیک چشم محسوب می‌شود.

5- جراحی عضلات چشم 

هرچشم شما به وسیله 6 عضله کوچک نگه داشته شده و حرکت داده می‌شود. علاوه بر حرکت دادن هر چشم، عضلات چشم، حرکات دو چشم را با هم هماهنگ می‌کنند. شما تقریبا بدون فکر کردن و به سادگی می‌توانید به جهات مختلف نگاه کنید و هر دو چشم شما با همدیگر هماهنگ حرکت کنند. زمانی که اختلالی در عضلات یا اعصاب چشم، این هماهنگی ظریف و طبیعی را که سازنده دید دوچشمی است بر هم می‌زند، متوجه اهمیت و دشواری ایجاد چنین هماهنگی می‌شویم.

استرابیسم یا انحراف چشم، حالتی است که در آن یکی یا هردو چشم در خط بینایی قرار ندارد و لذا چشم ها با هم هم راستا نیستند و هماهنگ حرکت نمی‌کنند. استرابیسم برحسب جهتی که چشم در آن دچار انحراف است، علت ایجاد آن، دائمی یا گهگاهی بودن انحراف و میزان انحراف به انواع گوناگونی تقسیم می‌شود. هر نوع از استرابیسم درمان خاص خود را دارد. بعضی از انواع آن با عینک و ویژن‌تراپی (ورزش های چشمی) درمان می‌شوند.

در انواعی از استرابیسم برای هم راستا کردن چشم ها به اقدام جراحی نیاز است. این عمل ‌ها از طریق برش عضله و کوتاه کردن آن و یا جابجایی محل اتصال عضله به کره چشم، روی یک یا هردو چشم انجام می‌شود. هدف از عمل کاهش میزان انحراف و کمک به هم راستا شدن چشم ها و ایجاد دید دوچشمی است.

6- عمل‌ شبکیه 

شبکیه، بافت عصبی چشم و محل خروج عصب بینایی است. متاسفانه بیماری‌ ها یا ضربه هایی که به شبکیه آسیب وارد می‌کنند معمولا صدمات برگشت ناپذیر باقی می‌گذارند. رایج ترین عمل ‌های شبکیه آن دسته از جراحی ‌ها هستند که برای ترمیم بافت شبکیه (مثلا در جدا شدگی‌ های شبکیه) و جلوگیری از خونریزی بیشتر و کاهش بیشتر دید (مثلا در رتینوپاتی دیابتی) انجام می‌گیرد. یکی از تاثیرات دیابت بر چشم، عوارضی است که در شبکیه چشم و با نام کلی رتینوپاتی دیابتی اتفاق می‌افتد. اگر رتینوپاتی دیابتی به مرحله ای رسیده باشد که عروق شبکیه دچار خونریزی شده باشند از عمل لیزری Retinal laser photocoagualation برای جلوگیری از خونریزی بیشتر و ترمیم عروق استفاده می‌شود.

7- عمل پیوند چشم چگونه است؟

در حال حاضر تنها عمل پیوند که بر روی چشم و بصورت فراگیر در جهان انجام می‌شود، عمل پیوند قرنیه است. عمل پیوند قرنیه یا کراتوپلاستی در مواردی که فرد به علت آسیب شدید قرنیه (مثل سوختگی های شیمیایی، پارگی و ...) و بیماری‌های قرنیه (مثل کراتوکونوس یا قوز قرنیه پیشرفته، دیستروفی های قرنیه و ...) دچار کاهش دید بسیار شدید و غیرقابل افزایش با عینک و لنز تماسی است ، انجام می‌شود.