کوررنگی چیست؟

کوررنگی یا نقص دید رنگ یک مشکل شایع هست که در آن افراد رنگ ها را به شکلی که هستند درک نمیکنند. کوررنگی معمولا به این معنی نیست که شما هیچ رنگی را درک نمیکنید. اکثر افراد کوررنگ گستره ی عظیمی از رنگ ها را درک میکنند و یک طیف خاصی از رنگ ها را به شکل متفاوت درک میکنند. آن ها شاید در تشخیص تفاوت بعضی رنگ ها یا تناژ های آن ناتوان باشند. بعضی از انواع نادر کوررنگی شاید باعث ناتوانی در تشخیص همه ی رنگ ها شوند.

در اغلب افراد کوررنگی ارثی است و از بدو تولد وجود دارد. اما میتواند بصورت اکتسابی در سال های بعدی زندگی در اثر بیماری ها و دلایل دیگر ایجاد شود. اگر شما یا فرزندتان کوررنگی دارید، دانستن نوع و شدت آن اهمیت دارد. حتما با اپتومتریست یا چشم پزشکتان درباره ی ماهیت و تاثیراتی که درزندگیتان خواهد گذاشت، مشورت کنید.

کوررنگی زمانی اتفاق می افتد که سلول های کن (نوعی از سلول های شبکیه چشم) به درستی عمل نمیکنند. کن ها نوری که وارد چشم میشود را پردازش کرده و به مغز ارسال میکنند و درک رنگ را در مغز میسر میکنند.

انواع سلول های کن

بر اساس اینکه کدام دسته از سلول های کن (cone) عملکرد خوبی دارند، چندین نوع کوررنگی داریم. برای درک بهتر کوررنگی باید ابتدا نگاهی به کن ها (cone) داشته باشیم. این سلول ها گیرنده های نورونی برای تشخیص نور مرئی هستند. این طیف از طول موج ۳۸۰ تا ۷۰۰ نانومتر را در بر می گیرد.

در حالت نرمال سه نوع سلول کن وجود دارد:

۱.کن های حساس به نور قرمز (L cones)، این سلول ها طول موج بلند حدودا ۵۶۰ نانومتر را دریافت میکنند.

۲.کن های حساس به نور سبز(‌M cones)، این سلول ها طول موج متوسط حدودا ۵۳۰ نانومتر را دریافت میکنند.

۳.کن های حساس به نور آبی (S cones)، طول موج های کوتاه حدودا ۴۲۰ نانومتر را دریافت میکنند.

اغلب افراد هر سه نوع کن را دارند و همه ی آنها عملکرد طبیعی دارند.

ولی اگر نقص دید رنگ وجود داشته باشد حداقل یک نوع آنها عملکرد غیر طبیعی دارد.

تنوع دید رنگ بر اساس تعداد سلول های کن

هر مشکل در عملکرد سلول های کن توانایی شما برای دیدن رنگ ها به صورت طبیعی را تغییر می دهد. یک نوع طبقه بندی متداول سلول های کن که نشان می دهد چند نوع از این سلول ها وجود دارد و عملکرد هرکدام چگونه است به شرح زیر است:

·دید تری کرومی: هر سه نوع سلول کن وجود داشته و عملکرد همه شان طبیعی می باشد این فرد دید رنگ نرمالی دارد و همه رنگ ها را به حالت معمول تشخیص میدهد.

·دید تری کرومی معیوب: هر سه نوع کن وجود دارد ولی یک نوع آنها عملکرد طبیعی ندارد و رنگ ها را با اختلاف از حالت طبیعی درک میکنند این میزان تفاوت از حالت نرمال میتواند خفیف درحد مشکل در تشخیص رنگ با درصد ترکیب کم، تا درجات شدید تر مشکل در تشخیص رنگ با درصد خلوص بالاتر باشد. این نوع را با پسوند انومالی به معنی نقص بیان میکنند .

·دی کرومات: فقط دو نوع سلول کن وجود دارد و یک نوع از سول های کن وجود ندارد که معمولا کن S همراه با یکی از نوع L یا M وجود دارد و فقط طیف طول موج هایی که این دو نوع سلول تشخیص میدهند قابل رؤیت هستند. در این موارد تشخیص تفاوت حتی در رنگ های خالص هم دشوار میباشد. این نوع را با پسوند انوپی به معنی عدم وجود تشخیص یک رنگ خاص مشخص میکنند.

·مونوکرومی: در این موارد یا فقط یک نوع سلول کن وجود دارد یا هیچ عملکردی در سلول های کن وجود ندارد و یا هیچ دید رنگی وجود ندارد و یا بسیار محدود است و محیط در درجات متفاوت رنگ خاکستری دیده میشود. در چهارچوب همین تقسیم بندی کلی انواع مختلفی از کوررنگی های خاص وجود دارد.

انواع کوررنگی

1.کوررنگی قرمز/سبز

شایع ترین نوع کوررنگی می باشد. این مشکل تشخیص هر رنگی را که درجاتی از رنگ سبز یا قرمز را در خود دارد را با مشکل مواجه میکند. چهار زیر گروه در این دسته وجود دارد:

·پروپتانوپیا (کوررنگی قرمز) : کن هایL وجود ندارند، در نتیجه نور قرمز درک نمیشود، فردکل رنگ ها را معمولا در درجاتی از آ آبی و طلایی میبیند و تنالیته های مختلف قرمز با مشکی اشتباه گرفته میشود. همچنین دیگر رنگ های تیره سبز و قرمز و نارنجی با رنگ قهوه ای تیره اشتباه می شود.

·دئوترانوپیا(کوررنگی سبز) : کن هایM وجود ندارند و رنگ سبز درک نمیشود. رنگ ها بیشتر آبی آبی و طلایی دیده میشوند. بعضی از تنالیته های رنگ قرمز با سبز شاید به اشتباه گرفته شود. همچنین شاید زرد با سبز کم رنگ به اشتباه گرفه شود.

·پروتانومالی(نقص دید رنگ قرمز):هر سه نوع کن وجود دارد ولی کن L حساسیت کمتری به نور قرمز دارند. قرمز شاید خاکستری تیره بنظر بیاید و هر رنگی که قرمز داشته باشد تیره تر دیده شود.

·دئوترآنومالی(نقص دید رنگ سبز): هر سه نوع کن وجود داشته ولی حساسیت سلول های کن M به نور سبز کمتر از حالت عادی میباشد. رنگ ها بیشتر بصورت آبی و زرد و رنگ های تیره تر درک میشوند.

کوررنگی سبز/قرمز در مردان شیوع بیشتری نسبت به زنان دارد چرا که ژن های پروتئین های حساس به نور سلول های کن روی کروموزوم X قرار دارد و در مردان چون یک کروموزوم X وجود دارد اگر یک مشکل در این ژن ها وجود داشته باشد براحتی بروز میکند در حالی که در زنان وجود مشکل در هردو کروموزوم برای بروز آن لازم است.

2.کوررنگی آبی/زرد

این نقص شیوع بسیار کمتری دارد و شامل:

·تریتانوپیا: کن S وجود ندارد و درنتیجه نور آبی تشخیص داده نمیشود. رنگ ها بیشتر قرمز، آبی روشن، صورتی و نیلی کمرنگ دیده میشوند.

·تریتانومالی: هر سه نوع سلول کن وجود دارند ولی نوع S آنها حساسیت کمتری نسبت به نور آبی دارد. آبی، سبز بنظر می آید و زرد تشخیص داده نمیشود یا خیلی کم تشخیص داده میشود.

·دید مونوکروم کن آبی: نادر ترین نوع کوررنگی است در این نوع فعالیت رنگی کن های L , M وجود ندارد و فقط کن های S وجود دارند. در این شرایط تشخیص تفاوت رنگ ها بسیار دشوار است و بیشتر خاکستری دیده میشود. در این موارد سایر مشکلات چشمی مثل حساسیت به آفتاب (نورترسی)، نیستاگموس و نزدیک بینی نیز وجود دارد.

·آکروماتوپسیا (دید تک رنگی سلول های راد): در این موارد تمام یا اکثر سلول های کن وجود ندارند یا خوب کار نمیکنند. همه چیز در طیف های خاکستری دیده میشود. این افراد ممکن است مشکلات جدی بینایی داشته باشد.

چه کسانی کوررنگی خواهند داشت؟

کوررنگی ژنتیکی بیشتر در مردان در بدو تولد وجود دارد و ژن های آن وابسته به جنس مغلوب(زن یا مرد) هستند. افراد میتوانند بصورت اکتسابی، در اثر بیماری، دارو ها یا شرایط محیطی به کوررنگی مبتلا شوند.

دلایل کوررنگی

کوررنگی میتواند ژنتیکی یا اکتسابی باشد. دلیل در هر کیس میتواند متفاوت باشد.

1.دلایل کوررنگی ژنتیکی

تغییر در ژن ها، دلیل کوررنگی مادرزادی می باشد. شایع ترین نوع این کوررنگی، قرمز/سبز است که با شیوه ی وابسته به جنس مغلوب بروز میکند. در بیماری های ارثی که به این شیوه منتقل میشوند شیوع در بین نوزادان پسر بیشتر از دختر است. تشریح این مساله به شکل زیر است:

·نوزاد پسر

اگر مادر مبتلا باشد، نوزاد پسر کوررنگی سبز/قرمز را به ارث خواهد برد. اگر مادر فقط ناقل باشد(یک کپی از ژن معیوب را داشته باشد) احتمال ابتلا ۵۰،۵۰ است و اگر فقط پدر مبتلا باشد و ژن معیوب را داشته باشد مبتلا نخواهد شد چون پدر کروموزوم X ندارد.

·نوزاد دختر

اگر هردو والدین مبتلا به کوررنگی سبز/قرمز باشند، نوزاد دختر نیز مبتلا خواهد شد. اگر پدر مبتلا باشد و مادر هیچ نسخه معیوب نداشته باشد، نوزاد دختر ناقل خواهد بود. اگر پدر مبتلا و مادر ناقل باشد به احتمال ۵۰ به ۵۰ یا مبتلا یا ناقل خواهد بود.

2.دلایل کوررنگی اکتسابی

این کوررنگی که غالبا به شکل نقص دید رنگ زرد/آبی می باشد دلایل احتمالی زیادی به شکل زیر دارد:

·قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی که به سیستم عصبی آسیب میزنند مثل حلال های ارگانیک و ترکیبی و فلزات سنگین

·قرارگیری طولانی مدت در معرض نور جوشکاری

·دارو هایی مانند هیدروکسیکلروکین

·بیماری های چشمی مانند آب مروارید، گلوکوم، تحلیل ماکولای وابسته به سن

·بیماری هایی که مغز و سیستم عصبی را درگیر میکنند مانند آلزایمر، دیابت و ام اس

انواع اکتسابی نسبت به مادرزادی شیوع کمتری دارند.

شیوع کوررنگی چگونه است؟

در اقوام اروپای شمالی شیوع کوررنگی سبز/قرمز ۱ ادر ۱۲ در مردان و ۱ در ۲۰۰ در جمعیت زنان است. بعضی تحقیقات بیان میکنند که شیوع کوررنگی در اروپایی ها بیشتر از سایرین است.

آمار فرم های نادر کوررنگی به شکل زیر است:

نقص دید رنگ زرد/ آبی: ۱ در ۱۰۰۰۰ نفر

آکروماتوپسیا: ۱ در ۳۰۰۰۰ نفر

دید تک رنگی سلول های کن آبی: ۱ در ۱۰۰۰۰۰ نفر

در کل ۳۰۰ میلیون نفر در دنیا به نوعی از کوررنگی مبتلا هستند.

علائم کوررنگی

اگر در تشخیص تفاوت دو رنگ مشخص یا تناژ های مختلف آن یا میزان روشن بودن یک رنگ مشکل دارید، احتمالا کوررنگی دارید. برای تشخیص این مسئله باید دقت کنید بسیاری از افرادی که مشکل کوررنگی دارند چون با این مدل دیدن رنگ بدنیا آمده اند متوجه آن نمیشوند. به همین دلیل معاینه دقیق کودک که شامل تست دید رنگ نیز میباشد، اهمیت دارد. بسیاری از امتحان ها و تمرینات کلاسی برپایه ی تشخیص رنگ هستند. کودکانی که مشکل دید رنگ دارند در انجام این تمرینات با مشکل مواجه میشوند.

تست های تشخیص کوررنگی

کوررنگی چگونه تشخیص داده میشود؟

اپتومتریست ها از طریق تست های متنوعی کوررنگی را تشخیص میدهند.

تست ایشی هارا، تست متداولی برای تشخیص کوررنگی سبز/قرمز است که در صفحات آن نقطه های رنگی وجود دارند که این نقاط شکل ها یا اعدادی را تشکیل میدهند. بعضی از این اعداد و اشکال فقط در صورتی که دید رنگ کامل وجود داشته باشد دیده میشوند و بعضی فقط در صورت وجود مشکل.

برپایه ی نتایج این تست ممکن است نیاز به تست های تکمیلی جهت اطمینان از تشخیص وجود داشته باشد.

اگر حس می کنید خودتان یا فرزندتان کوررنگی دارید حتما با چشم پزشک یا اپتومتریستتان مشورت کنید.

مناسب ترین سن کودک برای انجام تست کوررنگی

تست های کوررنگی معمولا مناسب کودکان چهار سال به بالا میباشند. تا چهارسالگی اکثر کودکان قادر به پاسخگویی سوالات درباره ی دیدشان خواهند بود اما معاینات تخصصی چشم را باید خیلی قبل تر شروع کنید.

مدیریت و درمان کوررنگی

درحال حاضر هیچ درمانی برای کوررنگی مادرزادی وجود ندارد اما در نوع اکتسابی با درمان مشکل زمینه ای یا تغییر داروها میشود دید رنگ را بهبود داد.

شاید درباره ی عینک های مخصوص کوررنگی شنیده باشید. این عینک ها دید غنی تری برای افراد دارای دید تریکرومی معیوب فراهم میکنند. این عینک ها کانتراست بین رنگ ها را برجسته تر میکنند و تفاوت بین رنگ ها بهتر تشخیص داده میشود، ولی این عینک ها نمیتوانند برای دید رنگ جدید کمکی کنند و نتایج در بین افراد متفاوت است. بهتر است بدانید که این عینک ها درمانی نیستند و مشکل سلول های کن برطرف نمیشود.

چگونه میتوانیم ریسک کوررنگی را کمتر کنیم؟

شما نمیتوانید از کوررنگی مادرزادی جلوگیری کنید، ولی میتوانید ریسک کوررنگی اکتسابی را کمتر کنید. به یک پزشک مراجعه کرده و چکاپ های سالانه ی خود را انجام داده و درباره ی ریسک ابتلا به کوررنگی اکتسابی پرس و جو کنید.

اگر کوررنگی داشته باشیم چه در انتظار ماست؟

اگر کوررنگی خفیفی داشته باشید تاثیر چندانی در زندگیتان نخواهد داشت در حالی که انواع شدید آن میتواند با شغل، تحصیلات و زندگی شخصیتان تداخلاتی ایجاد کند. حتما با اپتومتریست و چشم پزشکتان در این رابطه مشورت کنید اگر کودکتان مبتلاست از آن ها راهکار بخواهید که چگونه میتوانید به کودکتان برای کار های مدرسه اش کمک کنید.

آیا کوررنگی میتواند شغل آینده کودکم را تحت تاثیر قرار دهد؟

بعضی شغل ها مانند خلبانی، گرافیک، طراح مد و الکترونیک برای افراد مبتلا به کوررنگی شاید غیر ایمن و چالش برانگیز باشد. اما شما میتوانید فرزندتان را برای انجام شغل هایی که دید رنگ در آن ها نقش مهمی ندارد تشویق کنید.